Euskarazko bihurkarien historiaz: hizkuntza ukipena eta errepikapen gramatikalizazioa

  1. Iker, Salaberri, Izko 1
  1. 1 3541314
Aldizkaria:
Euskera ikerketa aldizkaria: Revista de Investigación de la Real Academia de la Lengua Vasca

ISSN: 0210-1564

Argitalpen urtea: 2019

Alea: 64

Zenbakia: 2

Orrialdeak: 651-682

Mota: Artikulua

DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openSarbide irekia editor

Beste argitalpen batzuk: Euskera ikerketa aldizkaria: Revista de Investigación de la Real Academia de la Lengua Vasca

Laburpena

Lan honetan euskarazko buru-egitura bihurkaria Erdi Aroko latinarekiko ukipenaren ondorioz sortu zelako hipotesia plazaratzen da, errepikapen gramatikalizazioa delako mekanismoaren bidez. Hipotesi honen arabera, prozesuaren iturria Erdi Aroko latinean ediren daitezkeen "buru" hitzaren erabilera anaforiko eta bihurkarietan bilatu beharra dago. Proposamen honek euskararen historiarako eta berreraiketarako dituzkeen ondorioak ere eztabaidatzen dira.

Erreferentzia bibliografikoak

  • Aikhenvald, Alexandra & Dixon, Robert, 2007, Grammars in contact: a cross-linguistic typology. Oxford: Oxford University Press.
  • Anglade, Joseph, 1931, Grammaire élémentaire de l’ancien français. Bosgarren argitalpena. Paris: Armand Colin.
  • Aurrekoetxea, Gotzon & Bidegain, Xarles, 2004, Haur prodigioaren parabola Ipar Euskal Herriko 150 bertsiotan. Bilbo: Euskal Herriko Unibertsitatea.
  • Axular, 2015, Gero, Blanca Urgellen edizioa. Iruñea & Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
  • Bailey, Charles-James, 1973, Variation and linguistic theory. Washington: Center for Applied Linguistics.
  • Beriain, Juan, 1626, Doctrina christiana escrita en romance y bascuence. Iruñea: Carlos de Labayen.
  • Bickel, Balthasar; Comrie, Bernard & Haspelmath, Martin, 2015, Leipzig glossing rules. Hemen eskuragarri: https://www.eva.mpg.de/lingua/resources/glossing-rules.php.
  • Bilbao, Gidor; Gómez, Ricardo; Lakarra, Joseba A.; Manterola, Julen; Mounole, Céline & Urgell, Blanca, 2010, Lazarraga eskuizkribua: edizioa eta azterketa. Gasteiz: Euskal Herriko Unibertsitatea. Euskera. 2019, 64, 2, 1. 651-682.
  • Blaise, Albert, 1975, Dictionnaire latin-français des auteurs du Moyen-Âge. Turnhout: Brepols.
  • Brunot, Ferdinand, 1909, Histoire de la langue française des origines à 1900, Volume 3, La formation de la langue classique. Paris: Armand Colin.
  • Chaudenson, Robert, 1973, «Pour une étude comparée des créoles et parlers français d’outre-mer: survivance et innovation», Revue de Linguistique Romane, 147/148, 342-371.
  • Dworkin, Steven, 2018, A guide to Old Spanish. Oxford: Oxford University Press.
  • Ernout, Alfred & Meillet, Antoine, 2001, Dictionnaire étymologique de la langue latine: histoire des mots (laugarren argitalpena). Paris: Klincksieck.
  • Etxeberri Ziburukoa, Ioannes, 1981, Manual devotionezcoa. Patxi Altunaren edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia & Ediciones Mensajero.
  • Etxepare, Bernat, 1980, Linguae vasconum primitiae. Patxi Altunaren edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
  • Euskaltzaindia, 1991, Euskal gramatika lehen urratsak-I. Bilbo: Euskaltzaindia.
  • Evseeva, Natalia & Salaberri, Iker, 2018, «Grammaticalization of nouns meaning “head” into reflexive markers: a cross-linguistic study», Linguistic Typology, 22(3), 385-435.
  • Faltz, Leonard, 1977, Reflexivization: a study in universal syntax. University of Californiako doktore tesia.
  • Galves, Charlotte, de Andrade, Aroldo & Faria, Pablo, 2017, Tycho brahe parsed corpus of historical Portuguese. Hemen eskuragarri: http://www.tycho.iel.unicamp.br/~tycho/corpus/texts/psd.zip
  • Geniušienė, Emma, 1987, The typology of reflexives. Berlin & New York: de Gruyter.
  • Gorrotxategi, Joakin; Igartua, Iván & Lakarra, Joseba A. (arg.), 2018, Euskararen historia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
  • Guillot-Barbance, Céline; Heiden, Serge & Lavrentiev, Alexei, 2017, Base de français médiéval. Hemen eskuragarri: http://bfm.ens-lyon.fr/.
  • Haase, Martin, 1992, Sprachkontakt und Sprachwandel im Baskenland: die Einflüsse des Gaskognischen und Französischen auf das Baskische. Hamburgo: Helmut Buske.
  • Haspelmath, Martin, 2008, «A frequentist explanation of some universals of reflexive marking», Linguistic Discovery, 6(1), 40-63.
  • Heine, Bernd, 1999, «Polysemy involving reflexive and reciprocal markers in African languages», in Zygmunt Frajzyngier & Traci Curl (arg.), Reciprocals: forms and functions. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 1-29.
  • Heine, Bernd & Kuteva, Tania, 2003, «On contact-induced grammaticalization», Studies in Language, 27(3), 529-572.
  • Heine, Bernd & Kuteva, Tania, 2005, Language contact and grammatical change. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Hopper, Paul, 1991, «On some principles of grammaticalization», in Elizabeth Traugott & Bernd Heine (arg.), Approaches to grammaticalization, Volume I, Focus on theoretical and methodological issues. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 17-35.
  • Hopper, Paul & Traugott, Elizabeth, 2003, Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Jensen, Frede, 1986, Syntaxe de l’ancien occitan. Tübingen: Niemeyer.
  • Kaltzakorta, Jabier, 2017, Euskal baladak: azterketa eta edizio kritikoa I. Bilbo: Labayru Fundazioa & Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa.
  • Kazenin, Konstantin, 2001, «Verbal reflexives and the middle voice», in Martin Haspelmath, Ekkehard König, Wulf Oesterreicher & Wolfgang Raible (arg.), Language typology and language universals: an international handbook, Volume 2. Berlin & New York: de Gruyter, 916-927.
  • König, Ekkehard, 2007, «Vers une nouvelle typologie des marques réfléchies», in André Rousseau, Didier Bottineau & Daniel Roulland (arg.), L’énoncé réfléchi. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 107-129.
  • König, Ekkehard, & Siemund, Peter, 2000, «Intensifiers and reflexives: a typological perspective», in Zygmunt Frajzyngier & Traci Curl (arg.), Reflexives: forms and functions. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 41-74.
  • Kriegel, Sibylle, Ludwig, Ralph & Pfänder, Stefan, 2019, «Dialectes - créolisation - convergence», in Andreas Dufter, Klaus Grübl & Thomas Scharinger (arg.), Des parlers d’oïl à la francophonie: contact, variation et changement linguistiques. Berlin & Boston: de Gruyter, 299-348.
  • Kroch, Anthony, 2001, «Syntactic change», in Mark Baltin & Chris Collins (arg.), The handbook of contemporary syntactic theory. Londres: Blackwell, 699-729.
  • Kuteva, Tania; Heine, Bernd; Hong, Bo; Long, Haiping; Narrog, Heiko & Rhee, Seongha, 2019, World lexicon of rammaticalization. Bigarren argitalpena. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Lakarra, Joseba A., 1996, Refranes y sentencias (1996): ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
  • Lakarra, Joseba A., 1997, «Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri», ASJU, 31(2), 447-535.
  • Lakarra, Joseba A., 2005, «Prolegómenos a la reconstrucción de segundo grado y al análisis del cambio tipológico en (proto)vasco», Acta Palaeohispanica, 9, 407-470.
  • Lakarra, Joseba A., 2018, «Euskararen historiaurrea», in Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, 23-230.
  • Lazar, Moshe, 1995, Biblia ladinada: escorial I. J. 3. Wisconsin: Hispanic Seminary of Medieval Studies.
  • Lehmann, Christian, 2015, Thoughts on grammaticalization. Hirugarren argitalpena. Berlin: Language Science Press.
  • Leizarraga, Joanes, 1990, Iesus christ gure iaunaren testamentu berria, othoitza ecclesiasticoen forma, catechismea, kalendrera, ABC edo christinoen instructionea. Theodor Linschmannen eta Hugo Schuchardten edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
  • de Lorris, Guillaume & de Meun, Jean, 1920, Le roman de la rose, Volume 4. Ernest Langloisen edizioa. Paris: Librairie de Firmin-Didot.
  • Michaelis, Susanne; Maurer, Philippe; Haspelmath, Martin & Huber, Magnus, 2013, Atlas of pidgin and creole language structures online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. Hemen eskuragarri: https://apics-online.info/.
  • Migne, Jacques, 1977 [1858], Lexicon manuale ad scriptores et infimae latinitatis. Paris: Jacques Migne.
  • Mitxelena, Koldo, 1963, Lenguas y protolenguas. Salamanca: Salamancako Unibertsitatea.
  • Mitxelena, Koldo, 1964, Sobre el pasado de la lengua vasca. Donostia: Auñamendi.
  • Mitxelena, Koldo, 1992, Orotariko euskal hiztegia, Volume 5, Berr-Daf. Bilbo; Desclée de Brouwer & Euskaltzaindia & Mensajero.
  • Monreal, Gregorio & Jimeno, Roldán, 2008, Textos histórico-jurídicos navarros, Volume 1, Historia antigua y medieval. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
  • Mounole, Céline, 2008, «Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria», ASJU, 41(1), 67-138.
  • Mounole, Céline, 2011, Le verbe basque ancien: étude philologique et diachronique. Gasteiz: Euskal Herriko Unibertsitateko doktore tesia.
  • Niermeyer, Jan, 1976, Mediae latinitatis lexicon minus: a Medieval Latin-French/English dictionary, Volume 1. Leiden: Brill.
  • Pérez, Estrella, 2007, «Caput in the Medieval Latin from Asturias and León», Listy Filologické, 130-3/4, 311-328.
  • Pouvreau, Sylvain, 1664, San Frances de Sales Genevaco ipizpicvaren philothea. Paris: Claude Audinet.
  • Puddu, Nicoletta, 2005, Riflessivi e intensificatori: greco, latino e le altre lingue indoeuropee. Pavia: Università di Pavia.
  • Quetglas, Pere & Gómez, Ana, 2019, Corpus documentale latinum Cataloniae. Hemen eskuragarri: http://gmlc.imf.csic.es/codolcat/
  • Ramos, Emiliana, 2000, Los cartularios de Santa María de Valpuesta: análisis lingüístico. Donostia: Eusko Ikaskuntza.
  • Real Academia Española, 1994, Corpus diacrónico del español. Hemen eskuragarri: http://corpus.rae.es/cordenet.html.
  • Reguero, Urtzi, 2012, «Erdi Aroko euskararen historia kanpotik eta barnetik», ASJU, 46(2), 63-160.
  • Ricketts, Peter; Akerhurst, Ron & Reed, Alan, 2003, Concordance de l’occitan médiéval. Birmingham: University of Birmingham.
  • Rijk, Rudolf de, 2008, Standard Basque: a progressive grammar. Cambridge & Londres: Massachussets Institute of Technology press.
  • Salaberri, Jean-Dominique-Julien, 1870, Chants populaires du Pays Basque. Baiona: Lamaignère.
  • Salaberri Izko, Iker, 2020, «Grammaticalization of reflexivity in Basque: a corpus-based diachronic and typological analysis», Journal of Historical Linguistics, 10(1), 1-41.
  • Salaberri Zaratiegi, Patxi, 2018, «Euskara Erdi Aroan», in Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, 287-344.
  • Salvi, Giampaolo, 2011, «Morphosyntactic persistence», in Martin Maiden, John Smith & Adam Ledgeway (arg.), The Cambridge history of the Romance languages, Volume 1, Structures. Cambridge: Cambridge University Press, 318-381.
  • Sarasola, Ibon, 1979, «Nire/neure, zure/zeure literatur tradizioan», Euskera, 25(2), 431-466.
  • Sarasola, Ibon, 1983, «Contribución al estudio y edición de textos antiguos vascos», ASJU, 17, 69-212.
  • Schladt, Matthias, 2000, «The typology and grammaticalization of reflexives», in Zygmunt Frajzyngier & Traci Curl (arg.), reflexives: forms and functions. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 103-124.
  • Szent-Ivány, Béla, 1964, Der ungarische Sprachbau: eine kurze Darstellung mit Erläuterungen für die praxis. Leipzig: VEB Verlag Enzyklopädie.
  • Thomason, Sarah, 2001, Language contact. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • Trask, Robert, 1997, The history of Basque. Londres: Routledge.
  • Urkixo, Julio, 1919, El refranero vasco, Volume 1, Los refranes de Garibay. Donostia: Martin, Mena y Compañía.
  • Vaan, Michiel de, 2008, Etymological dictionary of Latin and the other Italic languages. Laiden & Boston: Brill.
  • Väänänen, Veikko, 1967, Introducción al latín vulgar. Manuel Carriónen itzulpena. Madril: Editorial Gredos.
  • Viti, Carlotta, 2009, «Anaphorische und reflexive Strukturen im Altgriechischen und im Lateinischen», Indogermanische orschungen, 114, 143-172.
  • Wartburg, Walter von, 1929, Französisches etymologisches Wörterbuch: eine Darstellung des galloromanischen Sprachsatzes. Bonn: F. Klopp.
  • Weiss, Michael, 2009, Outline of the historical and comparative grammar of Latin. Ann Arbor & New York: Beech Stave Press.
  • Ziegeler, Debra, 2017, «Historical replication in contact grammaticalization», in Daniel Van Olmen, Hubert Cuyckens & Lobke Ghesquière (arg.), Aspects of grammaticalization: (inter)subjectification and directionality. Berlin & Boston: de Gruyter, 311-352.
  • Zuloaga, Eneko, 2015, «Diego Lorenzo Urkizuren 1740ko zortzikoak», ASJU, 49(1/2) 179-201.
Datuen iturria: Dialnet